Grassi Józef

Grassi Józef (ur. ok. 1758 Wiedeń, zm. 08.01.1838 Drezno).
Grassi był Włochem osiadłym i wykształconym w Wiedniu. Był wychowankiem tutejszej Akademii już od r. 1768; członkiem jej został w 1791. W Warszawie, dokąd przybył na zaproszenie Stanisława Augusta w sierpniu 1791, przebywał do 1795. Po wyjeździe z Polski mieszkał znów w Wiedniu, potem w Żaganiu i Dreźnie. W 1800 mianowano go profesorem Akademii drezdeńskiej. W 1810 został członkiem Akademii św. Łukasza w Rzymie, dokąd wyjechał w 1816 jako dyrektor studiów saskich stypendystów we Włoszech. W 1821 wrócił do Drezna. Grassi malował wyłącznie portrety. Polaków portretował już w pierwszym okresie wiedeńskim; były to głównie osoby z grona przyjaciół ks. Józefa Poniatowskiego, którego dwa wizerunki także wykonał (na jednym stojącego przy koniu, na drugim na tle twierdzy po bitwie pod Sabacz). W czasie pobytu w Warszawie powstało wiele wizerunków osób z kół dworskich, zwłaszcza słynne są jego portrety kobiet (m.in. Tekli z Czapliców Jabłonowskiej, Ludwiki z Sosnowskich Lubomirskiej, Anetki Tyszkiewiczówny) oraz wyższych wojskowych i członków Stronnictwa Patriotycznego (m.in. portrety generałów Ilińskich). Był on twórcą dwóch popularnych i wielokrotnie powtarzanych w malarstwie i grafice portretów Kościuszki, malowanych w r. 1792: jednego w mundurze generalskim, drugiego w sukmanie chłopskiej (zaginiony). Sam brał także udział w walkach w obronie Warszawy. Również po wyjeździe z Polski wielokrotnie malował Polaków, m.in. Stanisława Małachowskiego – 1795, Fryderyka Moszyńskiego – 1797, Teresę z Czartoryskich Lubomirską jako Hebe 1807.


Portret Tekli Jabłonowskiej, 1791
olej, płótno, 90 x 70,2 cm;
Muzeum Narodowe w Warszawie;


Tekla z Czapliców (zm. 1820) była drugą żoną Antoniego Barnaby Jabłonowskiego, kasztelana krakowskiego. Grassi malował ją dwukrotnie, przy czym pierwszy jej wizerunek w turbanie na głowie – powstał w Wiedniu.


Portret Damy, 1791
olej, płótno,
zbiory Rajnolda Przezdzieckiego 1939
spalony w czasie oblężenia Warszawy we wrześniu tegoż roku;

Wysuwane przypuszczenie, iż przedstawioną osobą jest nieznana z imienia z Tyzenhauzów Przezdziecka, nie znalazło potwierdzenia.


Portret Fryderyka Moszyńskiego, 1797
olej, płótno, 118 x 100 cm;
Muzeum Narodowe w Warszawie;

Fryderyk Moszyński (ur. ok. 1738), w 1793 marszałek wielki koronny.

Portret Tadeusza Kościuszki, 1792
olej, płótno, 112 x 90 cm;
Muzeum Narodowe w Warszawie;

Portret był wielokrotnie powtarzany w malarstwie i grafice, zarówno przez artystów współczesnych, jak i później. Replika lub kopia (w popiersiu) na początku XX w. stanowiła własność Dzieduszyckich we Lwowie. Zmniejszona kopia jest przechowywana w Muzeum Narodowym w Krakowie. Kilka trawestacji olejnych, pastelowych i akwarelowych było na wystawie lwowskiej 1917 r. (Katalog wystawy urządzonej ku czci Tadeusza Kościuszki w setną rocznicę jego zgonu, Lwów 1917, s. 16 n. i 34.) Miniatura malowana z tej kompozycji przez W. de Lesseura była w zbiorach Tarnowskich w Dzikowie. Rytowali portret wprowadzając czasem drobne zmiany m.in. F. John i J. Kappeller oraz litografowali Wilhelmi i J. Sonntag.