Orłowski Aleksander

Orłowski Aleksander (ur. 09.03.1777 Warszawa, zm. 13.03.1832 Petersburg).
W dzieciństwie mieszkał w Siedlcach, gdzie jego rodzice prowadzili dom zajezdny. W zajeździe tym zatrzymała się rzekomo Izabela Czartoryska i prawdopodobnie dzięki jej protekcji wykazujący zdolności rysunkowe chłopiec oddany został na naukę do Norblina do Warszawy. W pracowni artysty pozostawał z przerwami w latach 1793-1802 opuszczając ją w poszukiwaniu przygód, a w 1794, by wziąć udział w powstaniu.
Już we wczesnym okresie twórczości Orłowski zajmował się rysunkiem, malarstwem olejnym, miniaturą i grafiką, których znajomość pogłębiał podczas dorywczej nauki u miniaturzysty Lesseura, sztycharza Bartłomieja Folino oraz Bacciarellego.
Liczne prace Orłowskiego z lat 1794-1802 stanowił bogatą dokumentację epopei kościuszkowskiej i są zarazem patriotyczną deklaracją artysty. Rysował typy powstańców i sceny batalistyczne. Podejmował również nie związaną z powstaniem tematyką batalistyczną, za nadto pejzażową i rodzajową. Pod względem techniki, stylu i tematyki ówczesne prace Orłowskiego wskazują na znaczne oddziaływanie Norblina. Ok. 1799 wykonywał rysunki i karykatury dla księcia Józefa Poniatowskiego w pałacu Pod Blachą, pracował też dla Heleny Radziwiłłowej w Nieborowie. W 1802 wyjechał na stałe do Petersburga, skąd odbywał podróże po Rosji. Wkrótce po przybyciu został mianowany nadwornym rysownikiem W. ks. Konstantego (wykonywał dla niego m.in. projekty umundurowania), w którego rezydencji w pałacu Marmurowym zamieszkał. Pracował też dla cara Aleksandra I. W 1809, po przedstawieniu Akademii Petersburskiej obrazu olejnego Biwak kozaków, otrzymał tytuł akademika. Nie nawiązał jednak bliższych kontaktów ze środowiskiem Akademii, które odnosiło się do jego twórczości raczej nieprzychylnie. Cieszył się natomiast wielką popularnością w kołach postępowej inteligencji rosyjskiej. Z podziwem pisał o nim poeta A. Wiazemski, wspomina o nim również Puszkin w swoim poemacie Rusłan i Ludmiła oraz w Podróży do Arzrumu. Jednocześnie Orłowski utrzymywał żywe kontakty z przebywającymi w Petersburgu Polakami. Spotykał się też z Mickiewiczem, który poświęcił mu kilka wierszy w »Panu Tadeuszu?.
W okresie rosyjskim twórczość Orłowskiego wzbogaciła si? o nowe tematy i techniki, zwłaszcza litografią, którą uprawiał od 1816 jako pierwszy artysta w Rosji. Jednym z bardziej ulubionych tematów artysty staje się jeździec na koniu, początkowo romantyczny rycerz, a następnie typy Czerkiesów, Kirgizów, Baszkirów itp., odtwarzane niekiedy na tle heroizowanego pejzażu. W kompozycjach tych zaczął coraz częściej posługiwał się olejem i pastelem.
Przede wszystkim był jednak rysownikiem. Częściej niż dawniej poświęcał się karykaturze i portretowi, nadal uprawiał tematykę batalistyczną? i rodzajową. Do końca życia odtwarzał też z pamięci sceny bitew kościuszkowskich, rysował typy powstańców oraz wizerunki Kościuszki; wykonał projekt pomnika księcia Józefa, przedstawiając go w polskim stroju wojskowym.

Pasterz siedzący pod drzewem, 1811-20
pastel, papier, 54 x 41,9 cm;
Muzeum Narodowe w Warszawie;

Scena batalistyczna, przed 1802
olej, płótno, 65 x 92 cm;
Muzeum Narodowe w Krakowie;

Bitwa, 1816
olej, blacha, 40,6 x 32,3 cm;
Sumy (Rosja), Gosudarstwiennyj Chudożestwiennyj Muzej;

Portret własny, 1806
czarna kredka, sangwina, papier brązowy, 52 x 40 cm;
Krasnodar (Rosja), Gosudarstwiennyj Chudożestwiennyj Muzej im. A.W.Łunaczarskogo;