Lampi Jan Chrzciciel

Lampi, Jan Chrzciciel (ur. 31.12.1751 Romeno koło Trydentu, zm. 16.02.1830 Wiedeń).
Pierwszych lekcji malarstwa udzielał Lampiemu w Romeno ojciec, malarz prowincjonalny. W latach 1768-71 artysta kształcił się w Salzburgu, prawdopodobnie w pracowni P.A. Lorenzoniego, krewnego matki. W latach 1771-79 przebywał w Weronie i Trydencie, w 1780-83 w Innsbrucku i Klagenfurcie, skąd przeniósł się na stałe do Wiednia. W 1786 został mianowany profesorem tamtejszej Akademii i jej radcą. W Polsce przebywał, zaproszony przez króla Stanisława Augusta, około trzech lat (1788-91) . W 1791 był z powrotem w Wiedniu, skąd udał się do Rosji, gdzie w latach 1792-97 pełnił funkcje malarza Katarzyny II na jej dworze w Petersburgu. Po powrocie do Wiednia ponownie objął stanowisko profesora Akademii i piastował je do 1822. W 1798 nobilitowany przez cesarza, w 1799 otrzymał honorowe obywatelstwo miasta. Był honorowym członkiem Akademii w Weronie, Wiedniu, Petersburgu oraz Akademii Szwedzkiej. Lampi był portrecistą. Pierwszy archiwalnie potwierdzony jego .polski portret- Ludwiki z Kleistów Zyberkowej – powstał w Wiedniu między 1783 i 1784. W czasie pobytu w Polsce, Lampi pięciokrotnie portretował monarchę oraz wykonał liczne wizerunki osobistości związanych z dworem królewskim: Władysława Gurowskiego, Michała Jerzego Mniszcha, Stanisława Małachowskiego, Kazimierza Sapiehy, Szczęsnego Potockiego, Franciszka Ksawerego Bxanickiego, a z dam – Elżbiety z Szydłowskich Grabowskiej, Izabeli z Lasockich Ogińskiej, Korduli z Komorowskich Potockiej i wielu innych. Po wyjeździe z Polski Lampi nie stracił kontaktów z arystokracją polską i malował m.in. dwukrotnie Józefę z Mniszchów Potocką (raz z córką, drugi raz kopiującą portret męża, ok. 1791), w okresie późniejszym m.in. portretował Marię z Granowskich Zamoyską, 1801 i Ludwikę z Potockich Kossakowską, 1807.

Joachim Litawor Chreptowicz (1719-1812) był kanclerzem wielkim litewskim, jednym z inicjatorów i twórców Komisji Edukacji Narodowej, oświeconym magnatem, wprowadzającym postępowe reformy społeczne w swych majątkach w Szczorsach i Wiszniewie. Portret jest repliką obrazu znajdującego się niegdyś w Szczorsach. Są dokumenty w archiwum szczorsowskim, łączące pierwszą wersję portretu z osobą Grassiego jako twórcy (Z. Wdowiszewski). Subtelne i głębokie oddanie ekspresji twarzy portretowanego w naszym obrazie, dalekie od bardziej powierzchownej charakterystyki, jaką nadaje swym modelom Grassi, a także i faktura malarska – w tej mierze, w jakiej daje nam o tym pojęcie fotografia – skłaniają do przyjęcia autorstwa Jana Chrzciciela Lampiego st.

Kopia omawianego obrazu malowana przez Evensa (względnie Erensa), mało znanego malarza pozostającego na usługach Jarosława Potockiego, znajduje się w Wilanowie. Józefa Amelia z Mniszchów Potocka (zm. 1798), druga żona Stanisława Szczęsnego Potockiego, malarka-amatorka, twórca obrazu – Lampi i La Tour (Latour) – architekt związany z rodziną Potockich przedstawieni zostali na tle klasycystycznego wnętrza. Na sztalugach portret Stanisława Szczęsnego Potockiego, na ścianach wizerunki dziesięciorga dzieci.