Malczewski Jacek (ur. 1854 Radom, zm. 1929 Kraków).
Był najwybitniejszym przedstawicielem modernizmu w polskiej kulturze przełomu XIX i XX wieku, a przez swą poetykę malarską jednym z głównych współtwórców legendy Młodej Polski i rodzimego symbolizmu malarstwa okresu Młodej Polski. Ojciec Jacka, Julian Malczewski wszczepił młodemu artyście zainteresowania historią i literaturą. Biblia, mitologia oraz polska literatura romantyczna, w szczególności twórczość Juliusza Słowackiego, w istotny sposób współtworzyły atmosferę domu, pozostając ważnymi źródłami inspiracji późniejszej twórczości malarskiej artysty. Silne piętno wycisnęły na niespełna dziesięcioletnim chłopcu wydarzenia Powstania Styczniowego 1863 roku, pobudzając w jego wyobraźni pojawienie się wątków patriotycznych i wolnościowych, którym nadawał wyraz obrazowy przez całe swoje twórcze życie. Duży wpływ wywarł artyście paroletni pobyt (1867-1871) w szlacheckim dworze swego wuja Feliksa Karczewskiego w Wielgiem, gdzie wraz ze swymi kuzynami pobierał nauki pod opieką Adolfa Dygasińskiego ( 1839-1902). W sierpniu 1871 roku przybył do Krakowa. W Gimnazjum Św. Jacka przy ul. Siennej na jego talencie poznał się nauczyciel klasy VI, pan Siedlecki, i to za jego pośrednictwem Malczewski trafił na naukę rysunku do Leona Piccarda, a potem do Jana Matejki , który namówił ojca by syn Jacek przerwał naukę w gimnazjum i wstąpił do Szkoły Sztuk Pięknych. W 1874 roku Jacek Malczewski zdobył I nagrodę za rysunek antyczny, II nagrodę za pracę perspektywiczną, nagrodę za akt akademicki. Dzięki niepospolitemu talentowi i wielkiej pracowitości Malczewski w 1876 wyjechał za zgodą Matejki do Paryża, do Ecole de Beaux Arts (Szkoły Sztuk Pięknych) i dopuszczono go do prestiżowej francuskiej nagrody Prix de Rome. Nagroda Rzymska dawała artystom możliwość dłuższego wyjazdu do Włoch i studiowania sztuki antyku oraz malarstwa włoskiego odrodzenia, w tym na przykład takich mistrzów anatomii w plastyce, jak Luca Signoreli, Antonio Pollaiuolo, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Veronese, Tycjan.
Trzeba tu nadmienić, że właśnie we Włoszech w XV wieku powstały pierwsze tzw. scorticatio (eacute;corch eacute;s, Muskelman), czyli modele anatomiczne, przedstawiające ciało ludzkie odarte ze skóry w celu pokazania mięśni. Odtąd największe osiągnięcia europejskiej sztuki figuralnej były związane z dogłębną znajomością anatomii. Nie inaczej było w przypadku Malczewskiego. Znamienne jest, że podobnie jak Michał Anioł przyjaźnił się ze sławnym anatomem Realdo Colombo, tak i Jacek Malczewski był zaprzyjaźniony z profesorem Kazimierzem Kostaneckim, anatomem, i z profesorem Napoleonem Cybulskim, fizjologiem. Te kontakty zapewne przyczyniły sie narysowania przez Malczewskiego serii rysunków anatomicznych . Związki sztuki i nauki wychodziły na dobre tak malarstwu (znajomość budowy człowieka), jak i medycynie (tworzenie atlasów anatomicznych). Dzięki znajomości anatomii Malczewski – realista „służył” Malczewskiemu – symboliście i fauniście.Prawie od początku swojej twórczości paryskiej Malczewski podejmuje tematykę polsko-patriotyczną, nie mogąc oderwać się uczuciowo od tradycji w której wzrastał. Ta właśnie narodowa tradycja z jej romantyczno-patriotyczną tematyką przeszkadzała mu w przyjmowaniu artystycznych nowości pojawiających się wówczas w Paryżu, utrudniła nawiązanie kontaktów z nowatorskimi artystami pracującymi tam wówczas. Obciążenia wyniesione z Polski nie pozwoliły mu w pełni chłonąć nowinek artystycznych głoszących absolutny prymat koloru i formy, impresji, czystego wrażenia ponad tematem i narracją. Nad Sekwaną zaczyna tworzyć obrazy i rysunki podejmujące tematykę inspirowaną twórczością Juliusza Słowackiego, a w szczególności Mazepą, Wenedą i Anhellim. Już na początku 1877 powstają dzieła poświęcone tematyce doli polskich popowstaniowych zesłańców na Sybir. Wkrótce artysta niespodziewanie opuszcza Paryż, by od jesieni 1877 powrócić do krakowskiej klasy Jana Matejki, gdzie wytrzyma do 1879 roku. W latach następnych, już jako samodzielny artysta odbywa szereg podróży: do Italii (1880 wraz z księciem Marcelim Czartoryskim), do Grecji i Azji Mniejszej (1884 z ekspedycją archeologiczną Karola Lanckorońskiego), Monachium (1885-1886). Tematyka Sybiru i motywy życia i doli zesłańców towarzyszyć będzie twórczości artysty od pobytu w Paryżu poprzez wiele dziesiątków lat. Znaczące obrazy Z Sybiru, Na etapie, Wygnańcy, Wigilia na Syberii, Śmierć Ellenai będą powstawały do końca pierwszej dekady XX wieku. Twórczość ta jest wyjątkowo bogata tak formalnie jak i tematycznie.
Był najwybitniejszym przedstawicielem modernizmu w polskiej kulturze przełomu XIX i XX wieku, a przez swą poetykę malarską jednym z głównych współtwórców legendy Młodej Polski i rodzimego symbolizmu malarstwa okresu Młodej Polski. Ojciec Jacka, Julian Malczewski wszczepił młodemu artyście zainteresowania historią i literaturą. Biblia, mitologia oraz polska literatura romantyczna, w szczególności twórczość Juliusza Słowackiego, w istotny sposób współtworzyły atmosferę domu, pozostając ważnymi źródłami inspiracji późniejszej twórczości malarskiej artysty. Silne piętno wycisnęły na niespełna dziesięcioletnim chłopcu wydarzenia Powstania Styczniowego 1863 roku, pobudzając w jego wyobraźni pojawienie się wątków patriotycznych i wolnościowych, którym nadawał wyraz obrazowy przez całe swoje twórcze życie. Duży wpływ wywarł artyście paroletni pobyt (1867-1871) w szlacheckim dworze swego wuja Feliksa Karczewskiego w Wielgiem, gdzie wraz ze swymi kuzynami pobierał nauki pod opieką Adolfa Dygasińskiego ( 1839-1902). W sierpniu 1871 roku przybył do Krakowa. W Gimnazjum Św. Jacka przy ul. Siennej na jego talencie poznał się nauczyciel klasy VI, pan Siedlecki, i to za jego pośrednictwem Malczewski trafił na naukę rysunku do Leona Piccarda, a potem do Jana Matejki , który namówił ojca by syn Jacek przerwał naukę w gimnazjum i wstąpił do Szkoły Sztuk Pięknych. W 1874 roku Jacek Malczewski zdobył I nagrodę za rysunek antyczny, II nagrodę za pracę perspektywiczną, nagrodę za akt akademicki. Dzięki niepospolitemu talentowi i wielkiej pracowitości Malczewski w 1876 wyjechał za zgodą Matejki do Paryża, do Ecole de Beaux Arts (Szkoły Sztuk Pięknych) i dopuszczono go do prestiżowej francuskiej nagrody Prix de Rome. Nagroda Rzymska dawała artystom możliwość dłuższego wyjazdu do Włoch i studiowania sztuki antyku oraz malarstwa włoskiego odrodzenia, w tym na przykład takich mistrzów anatomii w plastyce, jak Luca Signoreli, Antonio Pollaiuolo, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Veronese, Tycjan.
Trzeba tu nadmienić, że właśnie we Włoszech w XV wieku powstały pierwsze tzw. scorticatio (eacute;corch eacute;s, Muskelman), czyli modele anatomiczne, przedstawiające ciało ludzkie odarte ze skóry w celu pokazania mięśni. Odtąd największe osiągnięcia europejskiej sztuki figuralnej były związane z dogłębną znajomością anatomii. Nie inaczej było w przypadku Malczewskiego. Znamienne jest, że podobnie jak Michał Anioł przyjaźnił się ze sławnym anatomem Realdo Colombo, tak i Jacek Malczewski był zaprzyjaźniony z profesorem Kazimierzem Kostaneckim, anatomem, i z profesorem Napoleonem Cybulskim, fizjologiem. Te kontakty zapewne przyczyniły sie narysowania przez Malczewskiego serii rysunków anatomicznych . Związki sztuki i nauki wychodziły na dobre tak malarstwu (znajomość budowy człowieka), jak i medycynie (tworzenie atlasów anatomicznych). Dzięki znajomości anatomii Malczewski – realista „służył” Malczewskiemu – symboliście i fauniście.Prawie od początku swojej twórczości paryskiej Malczewski podejmuje tematykę polsko-patriotyczną, nie mogąc oderwać się uczuciowo od tradycji w której wzrastał. Ta właśnie narodowa tradycja z jej romantyczno-patriotyczną tematyką przeszkadzała mu w przyjmowaniu artystycznych nowości pojawiających się wówczas w Paryżu, utrudniła nawiązanie kontaktów z nowatorskimi artystami pracującymi tam wówczas. Obciążenia wyniesione z Polski nie pozwoliły mu w pełni chłonąć nowinek artystycznych głoszących absolutny prymat koloru i formy, impresji, czystego wrażenia ponad tematem i narracją. Nad Sekwaną zaczyna tworzyć obrazy i rysunki podejmujące tematykę inspirowaną twórczością Juliusza Słowackiego, a w szczególności Mazepą, Wenedą i Anhellim. Już na początku 1877 powstają dzieła poświęcone tematyce doli polskich popowstaniowych zesłańców na Sybir. Wkrótce artysta niespodziewanie opuszcza Paryż, by od jesieni 1877 powrócić do krakowskiej klasy Jana Matejki, gdzie wytrzyma do 1879 roku. W latach następnych, już jako samodzielny artysta odbywa szereg podróży: do Italii (1880 wraz z księciem Marcelim Czartoryskim), do Grecji i Azji Mniejszej (1884 z ekspedycją archeologiczną Karola Lanckorońskiego), Monachium (1885-1886). Tematyka Sybiru i motywy życia i doli zesłańców towarzyszyć będzie twórczości artysty od pobytu w Paryżu poprzez wiele dziesiątków lat. Znaczące obrazy Z Sybiru, Na etapie, Wygnańcy, Wigilia na Syberii, Śmierć Ellenai będą powstawały do końca pierwszej dekady XX wieku. Twórczość ta jest wyjątkowo bogata tak formalnie jak i tematycznie.
W atelier (Wnętrze pracowni), ok. 1890
olej, płótno, 137 x 108 cm;
sygnowany p.g.: Olga Boznańska;
olej, płótno, 137 x 108 cm;
sygnowany p.g.: Olga Boznańska;
Portret mezczyżny na tle pejzażu, 1920
olej, płótno, 60,5 x 95 cm;
sygnowany p.d.: J.Malczewski 1920;
olej, płótno, 60,5 x 95 cm;
sygnowany p.d.: J.Malczewski 1920;
Portret Józefa Piłsudskiego
Muzeum Narodowe w Warszawie;
Muzeum Narodowe w Warszawie;
Melancholia
Muzeum Narodowe w Warszawie;
Muzeum Narodowe w Warszawie;
Piosenka jesienna, portret Włodzimierza Lipońskiego, 1903
olej, tektura, 46,7 x 62 cm;
sygnowany l.d.: J.Malczewski 1906;
olej, tektura, 46,7 x 62 cm;
sygnowany l.d.: J.Malczewski 1906;
Dzieje piosenki, portret Adama Asnyka, 1899
olej, tektura, 98 x 77 cm;
sygnowany p.d.: J.Malczewski 99;
Muzeum Narodowe w Warszawie;
olej, tektura, 98 x 77 cm;
sygnowany p.d.: J.Malczewski 99;
Muzeum Narodowe w Warszawie;
Portret Antoniego Lanckorońskiego z żoną
olej, płótno, 60 x 100 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
olej, płótno, 60 x 100 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
Rycerz i fauny
olej, płótno, 182 x 122 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
olej, płótno, 182 x 122 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
Eloe
olej, płótno, 205,5 x 129 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
olej, płótno, 205,5 x 129 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
Chrystus przed Piłatem
olej, karton, 65 x 80,5 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
olej, karton, 65 x 80,5 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
Bachantka – studium kobiety
olej, karton, 80,5 x 64,5 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
olej, karton, 80,5 x 64,5 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
Portret Leona Pinińskiego
olej, karton, 40,5 x 32,4 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
olej, karton, 40,5 x 32,4 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
Kobiety grabiące siano
olej, płótno, 59,8 x 100 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
olej, płótno, 59,8 x 100 cm;
Lwowska Galeria Obrazów;
