Matejko, Jan: Bitwa pod Grunwaldem

15 lipca 1410 roku na polach pod Grunwaldem stoczona została bitwa, w której zjednoczone wojska polskie i litewsko-ruskie dowodzone przez króla polskiego Władysława Jagiełłę odniosły świetne zwycięstwo nad armią krzyżacką. Był to zaczątek upadku niemieckiego zakonu rycerskiego – w Polsce zwanego Krzyżakami, w Niemczech – Zakonem Niemieckim – skierowanego przeciwko wolności i pokojowi narodów zamieszkujących ziemie wschodniej Europy.

Bitwa pod Grunwaldem
olej, płótno, 426 x 987 cm;
Muzeum Narodowe w Warszawie

Obraz Jana Matejki jest arcydziełem batalistycznego malarstwa nie mających sobie równego. Jest to jak gdyby przekrój przez skłębioną masę rycerstwa i koni sprzężonych w walce na śmierć i życie. Wyeksponowane zostały pewne osoby, jak np. wielki mistrz krzyżacki Urlyk von Jungingen atakowany przez dwóch młodych litewskich chłopów. Nieprzypadkowo atakują oni wielkiego mistrza włócznią św. Maurycego (dostał ją w darze od cesarza Ottona III Bolesław Chrobry), a jeden z nich odziany jest w czerwony, katowski kaptur, ponieważ jest to nie tyle walka co wykonanie śmiertelnego wyroku na znienawidzonym ciemiężcy.

Cały obraz Matejki ma w sobie coś na pół ludowej baśni, w której siły dobre i sprawiedliwe odnoszą triumf nad złem i niesprawiedliwością. Dobrze mieści się w tej konwencji pędzący na wprost widza książę Witold, monumentalny, z wyciągniętym w górę mieczem, gotujący się do zadania decydującego ciosu. W tłumie walczących wyróżnić jeszcze można rycerza czeskiego Jana Żiżkę, sławnego Zawiszę Czarnego, a w głębi, na wzgórzu stanowisko dowodzącego bitwą Jagiełły atakowanego właśnie przez niemieckiego jeźdźca.