Rzeźba i malarstwo w Słowacji
Pojęcie „sztuka słowacka” nie jest tożsame z określeniem „sztuka na terenach dzisiejszej Słowacji”, działalność artystyczna kwitła tu bowiem na długo przed powstaniem państwa słowackiego, a nawet zanim pojawili się Słowianie. Narodowa sztuka zaczęła powstawać równolegle ze wzrastającą świadomością narodową Słowaków, w połowie XVIII w.
Najstarsze dzieła rzeźbiarskie na terenach dzisiejszej Słowacji pochodzą sprzed dwudziestu kilku tysięcy lat. Słynna Wenus z Moravan to niewielki posążek niewiasty o nadzwyczaj bujnych kształtach, wyrzeźbiony w mamucim kle w czasach paleolitu. Inna figurka, tzw. siedzącej Wenus, odnaleziona w Nitrianskim Hradku, pochodzi z czasów neolitu. Celtowie, którzy potrafili obrabiać metale, pozostawili po sobie rzeźbioną broń i monety, Rzymianie – drobne kamienne rzeźby i rzeźbione stalle nagrobne.
Z nadejściem chrześcijaństwa rozwinęła się sztuka sakralna, z początku integralna z architekturą (reliefy na kolumnach bazylik, portale romańskie). Do najstarszych zabytków rzeźby na Słowacji należy kamienny XIII-wiecz-ny tzw. biały lew z bazyliki w Spiśskiej Kapitule. Z XIII w. pochodzi drewniany krucyfiks z kościoła w Lendaku.
Pod koniec XIII w. na ziemie słowackie zaczął przenikać gotyk, który pozostawił kilka arcydzieł rzeźbiarskich na miarę europejską. Należą do nich m.in. XIV-wieczne tzw. mistyczne krucyfiksy (ciało Chrystusa rozpięte na naturalnie rozgałęzionym konarze drzewa) z kościołów w Lewoczy, Drawcach, Spiśskiej Beli i Vrbovie, a nade wszystko późnogotyckie (początek XVI w.) dokonania rzeźbiarskie Mistrza Pawła z Lewoczy (m.in. ołtarze w kościołach św. Jakuba w Lewoczy, św. Jerzego w Spiskiej Sobocie i Najświętszej Marii Panny w Bańskiej Bystrzycy) oraz nieznanego z imienia artysty zwanego Mistrzem M. z Bańskiej Szczawnicy. W czasach gotyku pojawiają się obrazy: miniatury w kronikach i kodeksach, a także obrazy tablicowe i malowidła ścienne w kościołach. Malarstwo tablicowe rozwija się pod wpływem szkół niemieckich i małopolskich, a do jego najwybitniejszych dzieł należą ołtarze i skrzydła ołtarzowe gotyckich kościołów Spiszu, Gemeru i zachodniej części Słowacji. Gotyckie freski na ścianach kościołów Lewoczy, Bardejowa i Spiskiej Kapituły czy kościółków w miejscowościach Dravce, Śtitnik, Ochtina i Żehra osiągnęły wysoki poziom europejski.
W połowie XVI w. zaznaczył się zwrot w kierunku sztuki renesansowej, która przez dość długi czas rozwijała się równolegle z gotycką. Malarstwo tej epoki to głównie portrety szlacheckie, rzeźba jest przeważnie obecna w sztuce nagrobkowej. Do łask wraca kamień. Najwybitniejsze dzieła rzeźbiarskie to figuralne nagrobki Zapolyów w Spiskiej Kapitule, Thurzonów w Lewoczy, J. Seredyego w Bardejowie, M. Olaha w Trnawie oraz S. Streiberga w Bratysławie.
Barok w rzeźbie i malarstwie pojawił się w XVII w. i przez pewien czas rozwijał się równolegle z renesansem. Najwybitniejszym przykładem przenikania się stylów jest ołtarz bazyliki uniwersyteckiej w Trnawie. Barok zaznaczył się bogatą ornamentyką, monumentalnymi posągami ołtarzowymi i zdobnymi kazalnicami – można je zobaczyć w większości kościołów na Słowacji. W ludowym nurcie baroku mieszczą się malowidła w drewnianych kościołach (najczęściej ewangelickich) oraz ikony w cerkwiach unickich wschodniej części kraju. W dobie baroku rzeźba stała się nieodłącznym składnikiem krajobrazu – pojawiły się kolumny maryjne i słupy morowe, a także kapliczki przydrożne i kalwarie rozsiane po całym kraju. W parkach rezydencji szlacheckich upowszechniły się kamienne posągi. Najwybitniejszymi artystami baroku na Słowacji byli rzeźbiarze G. Donner i J. Krauss oraz malarze J. Kracker i J. Kupecky.
Klasycyzm, związany z racjonalną ideologią oświecenia, w ostatnim ćwierćwieczu XVIII w. koegzystował z barokiem. W rzeźbiarstwie pojawiła się nowa forma popiersia portretowego. Celował w niej F.X. Messerschmidt, najwybitniejsza osobowość twórcza epoki. Jego rzeźby można podziwiać m.in. w bratysławskiej Galerii Narodowej, w Pałacu Prymasowskim oraz w kościele w Śenkvicach. Z klasycystycznego nurtu wywodzą się pierwsi rzeźbiarze słowaccy, tacy jak: V. Dunajsky, L. Dunajsky i J. Marschalka. Klasycyzm w malarstwie to m.in. portrety J. Rambauera i scenki J. Czauczika. II połowa XIX w. to okres intensywnego kształtowania się narodu słowackiego. Największe indywidualności tamtej doby to: J. Klemens, PM. Bohuń i D. Skutecky. Na terenie Słowacji tworzył również L. Mednyanszky, wybitny malarz przełomu XIX i XX w.
XX wiek przyniósł Słowakom możliwość nieskrępowanego rozwoju sztuki narodowej. Wśród paru generacji rzeźbiarzy słowackich szczególne miejsce zajmują A. Rigele, J. Koniarek i F. Śtefunko, a wśród malarzy L. Fulla, M. Benka, M. Medvecka, M. Bazovsky, J. Jakoby i wielu innych.