Emir – w państwach islamskich wódz, dowódca, książę – zawiadujący jednostkami terytorialnymi lub prowincjami danego państwa. Emirowie władali nierzadko „państwem w państwie”, zakładając własne dynastie.
Empora – galeria lub trybuna (wznoszona głównie w kościołach) biegnąca nad nawami bocznymi i otwierająca się na nawę główną.
Exonarleks (eksonarteks) – narteks zewnętrzny, ustawiony przed fasadą świątyni (— narteks).
Eyvan — liwan.
Fronton – element architektoniczny w kształcie trójkąta, umieszczany w architekturze klasycznej zwykle nad — portykiem, stanowiący zwieńczenie fasady budynku o dwuspadzistym dachu. Od czasów nowożytnych fronton umieszczano również nad drzwiami i oknami, ołtarzami itp., często w kształcie półokręgu, łamany bądź przerywany. Pole wewnętrzne frontonu stanowi — tympanon.
Fryz – w architekturze klasycznej środkowa część belkowania, pomiędzy — architrawem a — gzymsem. W zależności od porządku architektonicznego fryz był dzielony na czworoboczne, płaskorzeźbione pola (tryglify i metopy) lub stanowił ciągły pas obiegający budynek (gładki albo płaskorzeźbiony)
Gimnazjon – w antycznej Grecji miejsce ćwiczeń i gier sportowych młodzieńców przygotowujących się do służby wojskowej. W późniejszym okresie w gimnazjonie spotykano się na stopie kulturalnej i naukowej, stąd stosowana w Europie nazwa szkoły średniej – gimnazjum.
Gzyms – w architekturze antycznej najwyższa część belkowania, spoczywająca bezpośrednio na — fryzie. W architekturze okresów późniejszych ozdobny pas wysunięty przed lico muru.
Hamam – publiczna łaźnia parowa, z centralną częścią krytą kopułą (współcześnie rzadziej) i pomieszczeniami bocznymi.
Han — karawanseraj.
Harem – w krajach muzułmańskich część domu przeznaczona dla kobiet, gdzie wstęp ma tylko mąż. W rezydencjach możnych i pałacach haremy osiągały kolosalne niekiedy rozmiary; wstęp tam mieli również eunuchowie.
Hellenistyczna epoka – okres w dziejach cywilizacji antycznej Grecji trwający od śmierci Aleksandra Wielkiego (323 p.n.e.) do nastania panowania rzymskiego (30 p.n.e.).
Hipodrom – w antycznej Grecji tor wyścigów konnych w kształcie litery U, gdzie siedzenia ustawione były amfiteatralnie. W starożytnym Rzymie do hipodromu budową były zbliżone cyrki (np. słynny Circus Maximus).
Imam – duchowny wykształcony w dziedzinie prawa i religii islamskiej, najczęściej przewodzący modlitwom piątkowym w meczecie i wspólnotom muzułmańskim (odpowiednik kalifa). W różnych krajach arabskich imam pełni rozmaite funkcje, lecz zawsze ściśle związane z religią.
Imaret-publiczna kuchnia wchodząca w skład — kulliye, gdzie potrzebującym wydawano darmowe posiłki.
Iwan — liwan.
Janczarzy (tur. yeni ceri – „nowe wojsko”) – doborowa piechota turecka utworzona ok. 1330 r., służąca wyłącznie sułtanowi. Początkowo gwardia ta tworzona była z młodych brańców chrześcijańskich, później z poddanych sułtana pochodzenia nie-tureckiego, a od XVI w. także Turków. Korpus janczarski zlikwidowano w 1826 r.
Karawanseraj – zajazd w krajach muzułmańskich dla podróżujących karawan kupieckich (zwany również hanem), stawiany przy drogach lub w miastach, najczęściej o charakterze obronnym. Karawanseraj budowany był na planie prostokąta, z wewnętrznym dziedzińcem, naokoło którego znajdowały się pomieszczenia dla podróżnych i zwierząt, kuchnie, karczmy i sklepy. Pośrodku dziedzińca stał — meczet.
Kalif (arab. chalifa- „następca”) – tytuł następcy Mahometa, duchownego i świeckiego przywódcy muzułmanów, głównodowodzącego armią kalifatu (szyici uznają jedynie świecką władzę kalifa, w przeciwieństwie do sunnitów).
Kapitel- zwieńczenie kolumny, — pilastra lub filaru, osadzone na trzonie, zwykle ozdobne.
Kibla – kierunek Mekki, w którym zwracają się w czasie modlitwy muzułmanie, wyznaczony w — meczecie przez — mihrab.
Kulliye – fundacja sułtańska składająca się z meczetu, szkół teologicznych (— medres), jadłodajni (— imaretów), łaźni (— hamamów), bibliotek, szpitali, bazarów i grobowców (— turbe) fundatora i jego rodziny oraz innych użytecznych budowli.
Kursu – podium w — meczecie przeznaczone dla — imama do czytania Koranu, bogato zdobione, stojące w pobliżu — mihrabu.
Liwan (iwan, eyvan) – przesklepiona nisza w postaci — portyku, stosowana w architekturze islamu. Liwan pełnił funkcje wnęki portalowej w — meczetach i — medresach.
Mauzoleum – okazały, monumentalny grobowiec; nazwa pochodzi od Mausoleion – słynnego grobowca króla Mauzolosa w Halikamasie (dziś Bodrum).
Mescit – niewielki — meczet o charakterze lokalnym stawiany w miastach, — karawanserajach i przy drogach; również pokój modlitw w — medresach, rezydencjach i pałacach.
Meczet- islamska budowla kultowa przeznaczona do odprawiania modłów, mająca skupiać wszystkich wiernych danej gminy czy wspólnoty. W skład meczetu wchodzi przeważnie — avlu, czyli otwarty dziedziniec otoczony — perystylem, pośrodku którego stoi fontanna ablucyjna (— sadirvan), przesklepiona kopułą sala modlitewna oraz – jeśli fundator miał odpowiednią ilość środków na sfinansowanie – również inne budynki (— kulliye). Od ok. VIII w. każdy meczet miał co najmniej jeden — minaret.